Web 3.0 là gì?

Trước khi đi sâu tìm hiểu về Web 3.0, cùng tìm hiểu về khái niệm cơ bản nhất – Web.

Web là gì?

Web (hay website) là một tập hợp thông tin có thể được truy cập thông qua Internet. Tập hợp thông tin này chính là những thứ được phát triển và đăng tải lên Web, từ các bài báo, mạng xã hội, trang giải trí,…

Có khá nhiều người thường nhầm lẫn Web với Internet, Internet là hạ tầng, còn Web chính là những thứ được phát triển trên hạ tầng đó. Ví dụ:

• Internet giống như một cái hiệu sách.
• Web chính là các bộ sưu tập sách trong hiệu sách đó.
• Tập hợp thông tin chính là những quyển sách trong các bộ sưu tập sách.

Tất cả giúp hình thành nên không gian mạng mà ta đang truy cập ngày nay.

Vậy để đến với Web 3.0, Web đã trải qua những bước phát triển và có tác động như thế nào đến nhân loại? cùng ngược dòng thời gian để hiểu hơn về các thế hệ Web trước đó.

Web 1.0 – Hiển thị thông tin

Ra đời vào năm 1989, Web 1.0 đã tạo ra một nơi giúp người dùng có thể tiếp cận thông tin một cách dễ dàng hơn. Tuy nhiên Web 1.0 lúc đó căn bản chỉ là những dòng text được gắn thêm các đường link dẫn đến các bài khác. Người dùng hầu hết chỉ là những người tiêu thụ thông tin (consumers) và không thể tương tác với nội dung mình đọc được. Việc sáng tạo nội dung để đăng lên web cũng rất bị hạn chế vào thời điểm đó.

--> Lúc này Web chỉ dừng lại ở mức hiển thị thông tin và người dùng hầu hết là Consumers.

Web 2.0 – Chuyển giao thông tin

Và như bản chất tự nhiên của việc phát triển, các phiên bản sau sẽ ngày càng được cải thiện và giúp giải quyết các hạn chế ở phiên bản trước đó. Ngày càng có nhiều công cụ giúp cải thiện Web như Javascript, CSS,…

Những công cụ này là tiền đề cho các nền tảng như Youtube, Facebook, Wikipedia,… phát triển. Nhờ các nền tảng này người dùng dần có thể tương tác với nội dung mình đọc được và tuyệt vời hơn nữa, giờ đây họ có thể sáng tạo nội dung (Creators) và chia sẻ chúng một cách công khai.

Không thể phủ nhận những thứ tuyệt vời mà các nền tảng trên mạng lại cho chúng ta, nhờ có Web 2.0 mà thế giới trở nên phẳng hơn rất nhiều. Những con người ở nhiều quốc gia có thể tương tác với nhau và tiếp cận được nhiều thông tin hơn. Tuy nhiên càng về sau, quyền lực càng được tập trung vào một vài ông lớn, Web 2.0 đang dần đi chệch hướng so với mục đích ban đầu của chúng.

Các ông lớn công nghệ ngang nhiên khai thác thông tin cá nhân từ người dùng để kiếm lợi cho bản thân. Để sử dụng một dịch vụ của các nền tảng ở Web 2.0 ta thường phải cung cấp một lượng thông tin nhất định và đó đôi khi là rào cản với những ai muốn tiếp cận các tính năng bên trong. Những nội dung, thông tin được người dùng tạo ra nhưng lại không thuộc quyền sở hữu của họ khi Facebook, Twitter,… có thể dễ dàng xóa bài viết hoặc khóa tài khoản của một cá nhân nào đó.

--> Web lúc này đã giúp chuyển giao thông tin và người dùng có thể trở thành những Creators, nhưng tồn tại nhiều hạn chế khiến chúng khó có thể tiến xa hơn nữa.

Web 3.0 – Chuyển giao giá trị

Web 3.0 là phiên bản được ra đời để giải quyết các vấn đề của Web 2.0. Với Web 3.0, quyền lực được đưa về tay người dùng, bản thân người dùng chính là người sở hữu (owners) cho thông tin của mình và không thể bị can thiệp bởi bất kỳ ai. Việc không phải chịu những hạn chế của Web 2.0 cũng là tiền đề để mở ra một kỉ nguyên mới khi người dùng có thể chuyển giao giá trị trên Web một cách tự do và không cần quá nhiều yếu tố về lòng tin.

Ví dụ: Với Web 2.0 để chuyển tiền cho một người khác, ta phải phụ thuộc vào các ứng dụng ngân hàng và cần cung cấp các thông tin cần thiết, ngân hàng có thể theo dõi và chặn giao dịch của bạn. Với Web 3.0 bạn có thể tự do chuyển tiền cho bất kỳ ai, những giao dịch này không thể bị ngăn cản.

Một ví dụ khác là với Web 3.0 ta có thể vay nhiều loại tài sản trong các Lending protocol như Compound hay Aave một cách tự do mà không cần phải tin tưởng bên cho vay. Tất cả mọi thứ đều minh bạch và có thể xác minh on-chain.

Điều này có thể trở thành hiện thực nhờ những đột phá về nhiều mặt như:

• Tiến bộ về phần cứng giúp phát triển các công nghệ phía trên như Blockchain và AI.
• Mạng lưới blockchain giúp tăng tính Decentralized, Trustless và không phải phụ thuộc vào bên thứ ba.
• Những tiến bộ về AI và Machine Learning, dù vẫn còn mới nhưng nếu được phát triển trên các mạng lưới phi tập trung sẽ giúp tạo ra những ứng dụng vượt xa thời điểm hiện tại.

Rõ ràng Web 3.0 đã mở ra một kỷ nguyên mới giúp phá bỏ những rào cản từ Web 2.0 và hướng tới thế giới phẳng hơn bao giờ hết nơi mà thông tin và cao hơn nữa là giá trị có thể được chuyển giao một cách tự do.

--> Trong Web 3.0, người dùng là Owners với thông tin của mình và tạo ra môi trường phù hợp để chuyển giao giá trị.

Những đột phá của Web 3.0

Web 3.0 thừa hưởng các đặc tính tốt của Web 2.0 và có thêm những yếu tố giúp giải quyết hạn chế của Web 2.0 bao gồm:

• Verifiable: Mọi thứ đều minh bạch và có thể xác nhận on-chain.
• Trustless & Permissionless: Hạn chế tối đa những yếu tố liên quan đến lòng tin và bất kỳ ai cũng có thể tham gia.
• Self-Governing: Lấy người dùng làm trọng tâm, bản thân người dùng có toàn quyền với thông tin và tài sản của mình.
• Distributed: Quyền lực được phân phối cho người dùng và các quyết định sẽ được đưa ra và thực hiện bởi các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO). Tất cả đều không thể bị kiểm soát bởi một bên tổ chức tập trung nào đó.
• Native built-in payments: Các ứng dụng của Web 3.0 không yêu cầu người dùng phải cung cấp thông tin cá nhân và không thể ngăn cản việc thanh toán, giao dịch của người dùng.

Nhìn vào các đặc điểm trên bạn sẽ thấy sự tương đồng giữa Web 3.0 và blockchain. Không phải ngẫu nhiên blockchain có thể phát triển mạnh mẽ như vậy, chúng là một phần không thể thiếu trong sự hình thành của Web 3.0. Có thể nói nhờ blockchain mà có Web 3.0 và nhờ Web 3.0 mà blockchain có thể phát triển.

Tiềm năng của Web 3.0

Những đột phá của Web 3.0 đã và đang mở ra những cánh cổng lớn giúp tạo ra những mô hình kinh doanh và ngành nghề mà trước đây ta khó có thể tưởng tượng tới.

Minh chứng điển hình nhất vào thời điểm hiện tại chính là Crypto. Việc áp dụng công nghệ blockchain với việc loại bỏ yếu tố lòng tin, loại bỏ sự cần thiết của bên thứ ba trong giao dịch đã tạo ra những trải nghiệm và những sản phẩm thực sự tuyệt vời.

Chỉ cần một chiếc ví Non-Custodial, ta có thể gửi tiền cho bất kỳ ai ở bất kỳ đâu trên thế giới.

• Nhờ DeFi ta có thể gửi tiền trong ngân hàng mà không cần phải đến ngân hàng trong khi lãi suất tốt hơn, bạn có thể vay mà không cần nhìn mặt chủ nợ, bạn có thể tối ưu lợi nhuận bằng cách xoay vòng vốn hoặc farming.
• Nhờ các game Play to Earn và NFT mà tài sản trong game của người chơi là của người chơi và không thể bị phá hủy, đồng thời cũng tạo ra một nguồn thu nhập từ game.
• Ngoài ra còn rất nhiều những đột phá khác đang chờ được khám phá.

Hạn chế của Web 3.0

Tuy có một tiềm năng rất to lớn nhưng phải thừa nhận rằng Web 3.0 vẫn còn ở giai đoạn khá sơ khởi.

Một vài hạn chế có thể kể đến như:

• Tính mở rộng: Vẫn còn một khoảng cách lớn giữ Web 2.0 và Web 3.0 nếu xét về tính mở rộng, tốc độ xử lý, chi phí,…
• UX: Trải nghiệm người dùng vẫn chưa thực sự tốt vì để tham gia các sản phẩm của Web 3.0 như Crypto, người dùng cần phải học những kiến thức mới, tải những phần mềm mới và thao tác nhiều bước khác nhau. Đây là một rào cản để tiến tới mass-adoption.
• Tính tiếp cận: Các ứng dụng hầu hết được build độc lập chứ không được tích hợp với các ứng dụng phổ biến và quen thuộc của Web 2.0, làm giảm tính tiếp cận đến với người dùng.
• Chi phí: Chi phí để phát triển một dự án là rất đắt đỏ, những dapps thường gặp khó khăn trong việc đưa code lên blockchain vì phí gas của Ethereum hay chi phí phải bỏ ra trong việc audit cũng rất cao.

Tuy có những hạn chế nhưng tất cả đều đang được khắc phục dần. 

Các dự án Web 3.0 nổi bật

Arweave

Arweave (AR) là Protocol lưu trữ dữ liệu Blockchain dựa trên thuật toán đồng thuận thế hệ mới Proof of Access để tạo ra kho lưu trữ dữ liệu thực sự vĩnh viễn đầu tiên trên thế giới.

Vào tháng 12, 2020 Solana đã phát triển SOLAR bridge cho phép chuyển giao dữ liệu từ Solana để lưu trữ ở Arweave và cũng có thể truy vấn dữ liệu ngược lại từ Arweave sang Solana. Từ đó đánh dấu sự tăng trưởng vượt bậc về doanh thu của Arweave

Livepeer

Livepeer (LPT) là cơ sở hạ tầng hỗ trợ cho streaming video theo hướng phi tập trung. Livepeer tận dụng tính phân quyền của Blockchain khiến người dùng có thể làm chủ được nội dung mình tạo ra và có thể tự do chia sẻ nội dung một cách hiệu quả hơn.

Filecoin

Filecoin (FIL) giống Arweave, là dự án cùng thuộc mảng Decentralized Storage. Filecoin được biết tới là một trong những tên tuổi đầu tiên làm về mảng storage và nổi bật nhất nhờ ứng dụng giao thức phân phối mã nguồn mở (IPFS).

The Graph

The Graph (GRT) là một giao thức cho phép lập chỉ mục (index) và truy vấn dữ liệu từ Blockchain. The Graph cho phép bất kỳ ai cũng có thể truy cập để xây dựng và publish các API gọi là Subgraph. Subgraph giúp việc truy cập Data từ Blockchain dễ dàng hơn.

Helium

Helium (HNT) là một mạng lưới không dây peer to peer phi tập trung (Decentralized Wireless Network) được xây dựng trên nền tảng blockchain. Nó hoạt động dựa trên Proof of Coverage và thuật toán đồng thuận mới dựa trên HoneyBadger BFT.

Helium được dùng để định tuyến dữ liệu cho các thiết bị IoT tầm xa (Internet of Thing) có công suất thấp.

Lời kết

Các thế hệ Web trước mất hàng chục năm để phát triển và dần được ứng dụng nhiều trong đời sống và điều này cũng tương tự với Web 3.0, mọi thứ sẽ được phát triển và ứng dụng từ từ để rồi một ngày ta sẽ sử dụng chúng một cách tự nhiên như ta dùng các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Twitter,…

Những ưu điểm mà Web 3.0 mang lại sẽ dần được liên kết với nhau, giúp tạo ra một trải nghiệm xuyên suốt và hiệu quả hơn nơi mà con người làm trọng tâm. Bên cạnh đó là những đột phá ở quy mô toàn cầu khi mọi giới hạn vật lý được phá bỏ và chúng ta đang thực sự tiến tới một thế giới phẳng hơn bao giờ hết.

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu hơn về Web 3.0, Khác với giai đoạn đầu lúc mọi thứ đều là lý tưởng thì ở thời điểm hiện tại những ứng dụng của Web 3.0 đã dần đi vào đời sống và có tốc độ phát triển rất nhanh.

>> Xem thêm: Cấu trúc cơ bản của ứng dụng Web3.